NE ZAMAN ÖDENİR?
İBRAZ SÜRESİ VE MUHATAP BANKALAR
Çek hamili, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen yasal süreler içerisinde muhatap bankaya çeki ibraz etmek zorundadır. Bankaya götürmek yerine telefon ve sair araçlarla ödeme için işlem yapılması talebinde bulunmak ibraz sayılmamaktadır. Çek Kanunu uyarınca; hamil çeki, muhatap bankada hesabın bulunduğu şubeye ibraz etmişse varsa vergi numarasının/yahut TC kimlik numarasının sorgulanması ile eğer ki; hesabın bulunduğu şubeye değil başka bir şubeye ibraz edilmişse o şube tarafından karşılığının bulunup bulunmadığı araştırılarak hamile ödenmelidir.
Banka, karşılığı bulunmasına karşın ödemeyi aksatırsa; hamile gecikme cezası ödemelidir. Bu ceza her geçen gün için binde üçtür. Yine, kanunen sorumlu olduğu ödemeyi yapmaması halinde de binde üç ceza öngörülmüştür. Bu durumlarda, 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümleri uygulanmaz. Yasada, hangi tutar üzerinden binde üç cezanın hesaplanacağı belirtilmemiştir, lakin karşılığı bulunmasına rağmen ödenmeyen çek bedeli üzerinden hesaplanmalıdır.
Peki Bankanın Ödeme Yükümlülüğü Hangi Süre ile Sınırlıdır?
Ne zaman Karşılıksız Çek vasfını kazanır?
Muhatap banka, çekin yasal ibraz süresi boyunca ödeme yükümlülüğü altındadır. Nitekim, bir çekin “karşılıksızdır” işlemine tabi tutulabilmesi için de çekin yasal süresi içerisinde ibrazı ve o süre içerisinde karşılığının bulunmaması gerekir. Dolayısıyla, kanuni süresi içerisinde bankaya ibraz edilmeyen çekin ödenmemesi halinde “karşılıksız çek” vasfını kazanmayacağını söyleyebiliriz.
Eğer ki bir çek, yasal süresi içerisinde ibraz edilmiş ve bankada da karşılığı bulunuyorsa; sebepsiz şekilde ödeme yapılmaması bankanın sorumluluğuna gidilmesini gerektirir. Bu durumda banka, keşideci ile çek hamilinin zararını gidermek zorundadır. Tabi çek hamili ile düzenleyene (keşideciye) karşı olan sorumluluğunun kanuni dayanağı farklıdır. Çek hamiline karşı olan sorumluluğu, haksız fiilden kaynaklanır. Yani bir diğer deyişle sorumluluğu genel hükümlere tabidir.
BANKALAR, ÇEKİN İBRAZ SÜRESİ GEÇMESİNE RAĞMEN ÖDEME YAPABİLİR Mİ?
Çek hamili, ibraz süresi geçmesine karşın bankaya ödeme yapılması için çeki götürebilir. Keşideci TTK. madde 799 uyarınca çekten caymamışsa ya da bu duruma ilişkin bir talimatı yoksa; bu durumda ödeme yapılıp yapılmaması bankanın inisiyatifine bağlıdır. Zira, çekten cayılmamışsa; ibraz süresi geçmesine karşın hesapta bulunan parayı hamiline ödeyen bankanın yasal sorumluluğu doğmayacaktır. Lakin burada dikkat edilmesi gereken nokta; ibraz süresinin bitmesinin ardından üç yıl geçip geçmediğidir. Kanun koyucu, çekin süresi içerisinde ödenmemesi halinde; hamilin kambiyo zincirindeki tüm sorumlularına karşı başvurma süresini, ibraz süresinin sona ermesinden itibaren üç yıl ile sınırlamıştır.
İBRAZ OLUNAN ÇEKİN KARŞILIĞI YOKSA BANKANIN YASAL OLARAK SORUMLU OLDUĞU MİKTAR NE KADARDIR?
Çek hamili, ibraz süresi içerisinde bankaya çeki götürmesine rağmen hesapta çekin karşılığı yoksa yahut karşılığı kısmen bulunuyorsa muhatap bankanın yasa gereği ödemekle sorumlu olduğu bir meblağ vardır.
Çek Kanunu madde 3/3’de düzenlenen bu hükme göre;
Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için; a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde, 1)Çek bedeli bin Türk Lirası veya üzerinde ise bin Türk Lirası, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasının altında ise çek bedelini, b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde, 1) Çek bedeli bin Türk Lirası veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı bin Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak bin Türk Lirasını, ödemekle yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir. Bu fıkradaki miktar, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl Ocak ayında belirlenir ve Resmî Gazete’de yayımlanır.
Bu yıl;
ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİNE VE BANKALARIN HAMİLE ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU MİKTARIN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN TEBLİĞ (SAYI: 2010/2)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ SAYI: 2022/3 uyarınca;
20/1/2010 tarihli ve 27468 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’in 4 üncü maddesinde yer alan rakam “üçbinaltıyüz Türk Lirası” olarak değiştirilmiştir. Aynı Tebliğin geçici 2 nci maddesinde yer alan “binaltıyüzseksen Türk Lirası” ibaresi de “üçbin Türk Lirası” olarak değiştirilmiştir. Bu Tebliğ ise 28/1/2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Görüldüğü üzere, muhatap bankalar 28.01.2022 tarihinden itibaren kendilerine ibraz edilen çekler için karşılığı bulunmuyorsa 3.600,00TL, eğer ki 2010/2 sayılı Tebliğ’in yayımından (20 Ocak 2010 tarihinden) önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan ve süresinde ibraz edilen çeklerin (bu çekler 3167 sayılı Kanuna ilişkin Tebliğler uyarınca bastırılan çekler olup üzerlerinde tacir olan ve tacir olmayan ayrımı bulunmamaktadır) karşılığının bulunmaması halinde ise 3.000 TL’ye çıkarılmıştır.
ÇEK, İBRAZ SÜRESİ GEÇMESİNİN ARDINDAN KAMBİYO SENEDİNE MAHSUS HACİZ YOLU İLE İCRA TAKİBİ BAŞLATILABİLİR Mİ?
TTK. madde 808 uyarınca ibraz süresi içerisinde bankaya sunulan lakin ödemesi yapılmayan çeke ilişkin bu durum; a)Resmî bir belge, “protesto” ile, b) Muhatap tarafından, ibraz günü de gösterilmek suretiyle, çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla, c) Bir takas odasının, çek zamanında teslim edildiği hâlde ödenmediğini tespit eden tarihli bir beyanıyla, sabit bulunduğu takdirde hamil; cirantalar, düzenleyen ve diğer çek borçlularına karşı başvurma haklarını kullanabilir. Protesto veya buna denk olan belirleme, ibraz süresinin geçmesinden önce yapılmalıdır. İbraz, sürenin son gününde yapılırsa protesto veya buna denk belirleme, izleyen iş gününde de yapılabilir.
TTK’nın ilgili maddesi uyarınca; hamil, çeki yasal süresi içerisinde ibraz etmez ve kendisine ödeme yapılmadığını yine bu süre içerisinde yasada belirtildiği şekilde tespit ettirmezse; KEŞİDECİYE VE DİĞER BORÇLULARA KARŞI KAMBİYO SENEDİNE MAHSUS HACİZ YOLU İLE TAKİP BAŞLATAMAZ. Ancak, genel haciz yolu ile takip başlatabilir yahut keşideciye sebepsiz zenginleşme sebebine dayanarak dava ikame edebilir. Yine, süresi içerisinde ödeme yapılmadığı tespit ettirilmeyen bir çek (Yani ibraz süresi geçmiş çek)bir başkasına verilirse bu kişi de kambiyo senedine mahsus haciz yolu ile takip yapamayacaktır.
|