GÖREV, YETKİ VE YARGILAMA USULÜ
Kamulaştırmasız el atmanın önlenmesi davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleri, yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Zira, gayrimenkulün aynına ilişkin davalardır. İdare, eğer bir başka idareye ait taşınmaza kamulaştırma yapılmaksızın el atmışsa bu davalar da Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülecektir.
Kamulaştırma Kanunu’ndan kaynaklanan bir dava olmadığından basit yargılama usulüne tabi değildir. Bu davalar, yazılı yargılama usulü ile görülür.
DAVACI-DAVALI
El atmanın önlenmesi davasını, yalnızca taşınmazına el atılan tapu sahibi yahut tapu ile bağlantısını bir şekilde kanıtlayan malik açabilir. Tapu ile ilişkiye örnek olarak davacının miras intikali işlemi gerçekleştirilmemesine ve tapuda malik olarak muris görünmesine karşın, veraset ilamının sunularak dava açması verilebilir.
Bununla birlikte, bazı durumlarda mülkiyet hakkı bulunmayan kişilerde kamulaştırmasız el atmanın önlenmesi davası açabilir. Bu durumda; mülkiyeti başkasına ait yahut sahipsiz bir maldan faydalanan; bir diğer deyişle bu taşınmaz üzerinde evi, bahçesi bulunan veya tarım yapan kişiler, malın kendisine ait olduğunu ispatladığı taktirde kamulaştırmasız el atmanın önlenmesi davasını açabilir. Ancak, gecekondu gibi yapılarda ikamet eden yahut devlete ait bazı taşınmazlarda yaşayan insanlara verilen tapu tahsis belgesi; kamulaştırmasız el atmanın önlenmesi davasını açma hakkı vermeyecektir.
Paylı mülkiyete tabi taşınmazlarda her bir malikin ayrı dava açma hakkı bulunmaktadır.
Davalı idare bakımından ise önemli olan nokta ise; bazı durumlarda el atmayı gerçekleştiren idare ile dava tarihinde kamulaştırmayı gerçekleştirmekle sorumlu idare aynı değildir. Bir taşınmaza 2006 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yol yapılmak suretiyle el atıldığını düşünelim; eğer ki 2021 yılında dava açılmış ve el atılan taşınmaza yol yapmakla sorumlu idare değiştirilmişse bu durumda Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne husumet yönlendirilemeyecektir. Aynı şekilde; ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyeleri sınırlarının kesiştiği ve hangi idareye husumetin yönetileceğinin tespit edilemediği hallerde Büyükşehir Belediye Kanunu dikkate alınarak sorumluluk belirlenmelidir.
UZLAŞMA DAVA ŞARTI MIDIR?
Kamulaştırmasız el atma istemiyle tazminat davalarında dava açmadan önce uzlaşma başvurusu yapmak Kamulaştırma Kanunu Geçici 6. Madde uyarınca dava şartıdır.
Bu husus geçici 6. madde de aynen; “Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması sebebiyle, mülkiyet hakkından doğan talepler, bedel talep edilmesi hâlinde bedel tespiti ve diğer işlemler bu madde hükümlerine göre yapılır. Bu maddeye göre yapılacak işlemlerde öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartıdır” şeklinde belirtilmiştir.
Kamulaştırmasız el atmanın önlenmesi istemli davalarda ise idareden bir bedel tespit talebinde bulunulmadığından bu tür davalarda uzlaşma başvurusu yapmak dava şartı değildir.
EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASININ ARDINDAN KAMULAŞTIRMA BEDEL TESPİT VE TESCİL DAVASI AÇILIRSA NE OLUR?
Taşınmaz maliki yahut yukarıda açıklandığı üzere dava açma hakkı olan kişilerin dava açmasının ardından, ilgili İdare tarafından kamulaştırma bedelinin tespit ve tescili davası açılırsa; öncelikle bedel tespit ve tescil davası bekletici mesele yapılmalıdır.
Bedel tespit ve tescil davasının kabulüne karar verilmesi halinde; el atmanın önlenmesi davası konusuz kalacağından karar verilmesine yer olmadığına; bedel tespit ve tescil davasının reddedilmesi durumunda da el atmanın önlenmesi davasına devam edilmesine karar verilir. Bu halde haklılık durumuna göre inceleme yapılır.
HARÇ VE VEKALET ÜCRETİ
Harç ve vekalet ücreti nispi olarak hesaplanır. Bedel ise el atılan bölümün değeri üzerinden hesaplanır; el atmanın önlenmesi ile birlikte eski hale getirme de talep edilmişse eski hale getirme bedeli de dikkate alınmak zorundadır.
|